Natuur en landschap
8. (Eco)system services, klimaatadaptatie en ruimtelijke condities
Beschrijving: Kwantificering en afweging van de sociaal-culturele, ecologische en economische (meer)waarde van ecosysteem diensten op regionale schaal, tbv duurzame inrichting, beheer en financiering van de groene en blauwe ruimte.
Uitvoering: Alterra
Programma: Onderbouwing klimaat adaptatie maatregelen
Contactpersoon: Dolf de Groot
Telnummer: 0317 4 82247
Email: Dolf.deGroot@wur.nl
Looptijd: 2006-onbekend
Website: http://www.kennisonline.wur.nl/KB/KB-02/003/15/beschrijving.htm
Budget: 50.000
Keywords: natuur en landschap, ruimtelijke ordening, water
9. Biodiversiteit in een veranderende wereld: voorspellingen van vegetatiedynamiek (A1)
Beschrijving: Het belangrijkste doel van dit onderzoek is het voorspellen van de effecten van klimaatverandering op de ruimtelijke verdeling van vegetatie van ecosystemen in Nederland. Deze kennis zal gebruikt worden om zogenoemde “hotspots” van biodiversiteit te identificeren onder verschillende scenario’s van klimaatverandering en waterbeheer. Verder zullen “early warning systems” voor klimaatverandering ontwikkeld worden en zullen adaptatie strategieën aangedragen worden voor een met het oog op biodiversiteit optimaal ruimtegebruik.
Uitvoering: VU,MNP,KIWA
Programma: KvR
Contactpersoon: prof.dr. M.A.P.A. Aerts / dr.ir. P. Bodegom
Telnummer: 020-5987211
Email: Rien.Aerts@ecology.falw.vu.nl / peter.van.bodegom@ecology.falw.vu.nl
Looptijd: 2004-2009
Website: http://www.klimaatvoorruimte.nl/pro1/general/start.asp?i=9&j=3&k=0&p=0&itemid=190
Budget: -
Keywords: biodiversiteit, waterbeheer
10. Adaptatie van de Ecologische Hoofd Structuur (EHS) (A2)
Beschrijving: Dit project heeft als doel de ecologische risico’s van klimaatverandering voor de huidige beleidsdoelen ten aanzien van de Ecologische Hoofdstructuur te identificeren. Er worden adaptatiestrategieën ontwikkeld om deze risico’s te minimaliseren. Deze strategieën zullen erop gericht zijn optimaal gebruik te maken van de mogelijkheden die een multifunctionele ontwikkeling van een agrarisch landschap kan bieden. Daarbij wordt de nadruk gelegd op combinaties van voedselproductie, recreatie, behoud van cultuurlandschap en waterbeheer.
Uitvoering: Alterra,Universiteit Leiden,SOVON,Vlinderstiching
Programma: KvR
Contactpersoon: Dr. C.C. Vos
Telnummer: 0317-477951
Email: Claire.Vos@wur.nl
Looptijd: 2004-2009
Website: http://www.klimaatvoorruimte.nl/pro1/general/start.asp?i=9&j=3&k=0&p=0&itemid=190
Budget: -
Keywords: natuur en landschap, landbouw, recreatie, waterbeheer, EHS
11. Adapt, move or perish: genetic processes in fragmentated populations under climat change
Beschrijving: Metapopulation theory and models have been used to understand population survival in fragmented landscapes and to model optimal designs of habitat. However, population genetics of metapopulations is relatively poorly developed, and the possible effects of climate change on individual fitness and subsequent effects on population diversity have not been considered. In this project we will investigate the genetic processes in fragmented populations under climate change.
Uitvoering: WUR
Programma: -
Contactpersoon: Prof.dr. R.F. Hoekstra
Telnummer: 0317-484619
Email: rolf.hoekstra@wur.nl
Looptijd: 11/2006 - 12/2010
Website: http://www.onderzoekinformatie.nl/nl/oi/nod/onderzoek/OND1320931/
Budget: -
Keywords: soorten, adaptatie, evolutiebiologie, simulatie
12. Adaptatiemechanismen: analyse van geografische variatie bij een polyfene vlinder
Beschrijving: The process of adaptation is a central concept in evolutionary biology for which mechanisms are still poorly understood. Yet, understanding these mechanisms is crucial for predicting evolutionary change. This is also relevant for estimating the effects on biodiversity of global climate change, of which climatic warming is currently the most pressing threat. In addition to 'habitat tracking' and 'range shifts', successful adaptation is likely to entail some combination of genetic adaptation and phenotypic plasticity. The tropical seasonal butterfly Bicyclus anynana is eminently suitable for studying the mechanisms of adaptation.
Uitvoering: UL
Programma: NWO
Contactpersoon: Dr. B.J. Zwaan
Telnummer: 071-5724877
Email: b.j.zwaan@biology.leidenuniv.nl
Looptijd: 09/2005 - 08/2009
Website: http://www.onderzoekinformatie.nl/nl/oi/nod/onderzoek/OND1308823/
Budget: -
Keywords: soorten, adaptatie, evolutiebiologie, ecologie
13. Adapting to a warmer world: phenology, physiology and fitness
Beschrijving: Many organisms reproduce earlier in warmer springs but, although it appears so at first glance, this phenotypic plasticity is not sufficient to cope with increased temperatures due to global climate change. Plants, insects and vertebrates respond differently to the increased temperature so organisms become mistimed to their food supply.
Uitvoering: NIOO / CTE
Programma: NWO
Contactpersoon: Prof.dr. M.E. Visser
Telnummer: 026-4791253
Email: m.visser@nioo.knaw.nl
Looptijd: 07/2007 - 06/2012
Website: http://www.onderzoekinformatie.nl/nl/oi/nod/onderzoek/OND1321294/
Budget: -
Keywords: soorten, adaptatie, evolutiebiologie, ecologie
14. Biodiversity in a changing environment: predicting spatio-temporal dynamics of vegetation
Beschrijving: Het belangrijkste doel van dit onderzoek is het voorspellen van de effecten van klimaatverandering op de ruimtelijke verdeling van vegetatie van ecosystemen in Nederland. Deze kennis zal gebruikt worden om zogenoemde hotspots van biodiversiteit te identificeren onder verschillende scenario s van klimaatverandering en waterbeheer. Verder zullen early warning systems voor klimaatverandering ontwikkeld worden en zullen adaptatie strategieën aangedragen worden voor een met het oog op biodiversiteit optimaal ruimtegebruik.
Uitvoering: KvR,VU,Alterra,Kiwa,MNP
Programma: KvR
Contactpersoon: Prof.dr. M.A.P.A. Aerts
Telnummer: 020-5987211
Email: rien.aerts@ecology.falw.vu.nl
Looptijd: begin 2005 - einde 2009
Budget: -
Keywords: natuur en landschap, ecologie
15. Biodiversity Requires Adaptations in Northwest Europe under a CHanging climate (BRANCH)
Beschrijving: Klimaatverandering heeft grote gevolgen voor de natuur. Als gevolg van klimaatverandering zijn reeds verschuivingen van verspreidingsgebieden zichtbaar en dit zal in de 21e eeuw sterker worden. In het BRANCH project ontwikkelen we ruimtelijke adaptatie strategieën om de natuur zo goed mogelijk voor te bereiden op de effecten van klimaatverandering. De regionale studiegebieden zijn Limburg en Kent (UK).
Uitvoering: Alterra,Provincie Limburg,Natural England UK,ECI- Oxford University UK,Tyndall
Programma: INTERREG
Contactpersoon: Drs. S.A.M. van Rooij
Telnummer: 0317 4 77950
Email: Sabine.vanrooij@wur.nl
Looptijd: 2005-2007
Budget: 46.000
Keywords: exploitatie en beheer fysieke milieu, ruimtelijke ordening, planologie
16. Climate Change Ecology
Beschrijving: Organisms are wonderfully adapted to the environments they live in, and natural selection provides a constant driving force to maintain this level of adaptation. Environments are, however, far from stable over long periods of time, and large changes in environments during short periods may be too rigorous to be tracked by successful adaptation. As a consequence, species may disappear locally, or even go extinct. If we want to understand human impacts on the functioning of ecosystems, it is crucial to study how well species are able to adapt to changes in their environments and whether these adaptations are sufficient to prevent population decline. The current rates of climate change are ideal for studying the process of adaptation because the change is predictable and big enough to occur in a researchers lifetime.
Uitvoering: RuG
Programma: -
Contactpersoon: Dr.ir. C. Both
Telnummer: 050-3632235
Email: C.Both@rug.nl
Looptijd: 01/2001 - onbekend
Website: http://www.rug.nl/biologie/onderzoek/onderzoekgroepen/dieroecologie/onderzoek/researchStudies/climchange
Budget: -
Keywords: soorten, adaptatie, evolutiebiologie, ecologie
17. Climate change, ecosystem networks and nature conservation: how effective is the planned Dutch National Ecological Network for the persistence of populations of animal species?
Beschrijving: We will mainly base our approach on selected bird and butterfly species. Butterflies and birds encompass a wide variety of life history traits in relation to habitat fragmentation and climate change pressures.
Uitvoering: WUR
Programma: WIMEK - SENSE
Contactpersoon: Drs. A. Cormont / Prof.dr. P.F.M. Opdam
Telnummer: 0317-477943
Email: Anouk.Cormont@wur.nl / paul.opdam@wur.nl
Looptijd: 01/2006 - 12/2009
Website: http://www.onderzoekinformatie.nl/nl/oi/nod/onderzoek/OND1312989/
Budget: -
Keywords: soorten, adaptatie, evolutiebiologie, ecologie, EHS
18. De Natuurkalender; Klimaatverandering in de “achtertuin”
Beschrijving: De Natuurkalender richt zich op het monitoren, analyseren, voorspellen en communiceren van jaarlijks terugkerende verschijnselen in de natuur. De belangrijkste vragen zijn hoe de natuur verandert door klimaatverandering en hoe verschillende sectoren op deze veranderingen moeten en kunnen reageren.
Uitvoering: WUR,Stichting voor Duurzame Ontwikkeling,VARA's Vroege Vogels,De Vlinderstichting,SOVON Vogelonderzoek Nederland,Stichting FLORON,Zoogdiervereniging VZZ,Stichting RAVON,SME Advies,KNMI,Leids Universitair Medisch Centrum,Elkerliek Ziekenhuis Helmond,LTO No
Programma: KvR, RGI, Regeling Draagvlak Natuur, HIER Klimaatprogramma
Contactpersoon: Arnold van Vliet
Telnummer: 0317 485091, 06 28954021
Email: arnold.vanvliet@wur.nl
Looptijd: 2004-2007
Website: http://www.natuurkalender.nl
Budget: >250.000
Keywords: natuur, fenologie, gezondheid, effecten, groeiseizoen
19. Definitiestudie Natuurlijke Klimaatbuffers
Beschrijving: In 2006 hebben 5 natuurorganisaties een visie gepresenteerd op het weerbaarder maken van Nederland voor de gevolgen van klimaatverandering. Hierin is het begrip natuurlijke klimaatbuffer geintroduceerd. In deze vervolgstudie wordt dit begrip nader gedefineerd, waarbij de centrale vraag is hoe natuur en natuurlijke processen bij kunnen dragen aan ruimtelijke aanpassingen op klimaatveranderingen. Ook wordt een aantal voorbeeldprojecten uitgewerkt.
Uitvoering: Royal Haskoning,Vereniging Natuurmonumenten,Vogelbescherming Nederland,Staatsbosbeheer,Waddenvereniging
Programma: -
Contactpersoon: Rob Speets
Telnummer: 010 2865532
Email: r.speets@royalhaskoning.com
Looptijd: juli - oktober 2007
Budget: < 50.000
Keywords: natuur en landschap, ruimtelijke ordening, natuurlijke processen, meervoudig ruimtegebruik
20. Do movements of locally maladapted individuals speed up adaptation to climate change?
Beschrijving: The aim of this project is to understand organismal and genetic adjustments to climate change. One of the most prominent effects of global warming is that timing of the annual cycle of organisms is advancing rapidly. These advances are often not synchronous across levels of the food chain, causing a mismatch between predator needs and prey availability.
Uitvoering: RuG
Programma: NWO
Contactpersoon: Dr.ir. C. Both
Telnummer: 050-3632235
Email: C.Both@rug.nl
Looptijd: 08/2006 - 08/2010
Website: http://www.onderzoekinformatie.nl/nl/oi/nod/onderzoek/OND1316537/
Budget: -
Keywords: soorten, migratie, adaptatie, natuur
21. EEA European Topic Centre Air and Climate Change (ETC-ACC)
Beschrijving: Het MNP voert het European Topic Centre Air and Climate Change (ETC-ACC ) voor het Europese Milieu Agentschap (EEA). Het ETC-ACC is verantwoordelijk voor het uitvoeren van het grootste deel van het werkprogramma van het EEA op het terrein van luchtkwaliteit en klimaatverandering. Het betreft zowel monitoring, beleidsevaluatie, als integrated assessment/scenario-analyse. Voor het EEA worden ook eigenstandige rapporten geproduceerd, onder andere over adaptatiestrategieën door klimaatverandering en Europese luchtverontreiniging.
Uitvoering: MNP
Programma: -
Contactpersoon: -
Telnummer: 030 274 274 5
Email: info@mnp.nl
Looptijd: 2006-2008
Website: http://www.mnp.nl/bibliotheek/rapporten/500070004.pdf
Budget: -
Keywords: luchtkwaliteit, monitoring, beleid, Europa
22. EHS, Natuur & Klimaatadaptatie
Beschrijving: Onderzoeksvragen: Is het mogelijk om op basis van eigenschappen van soorten en ecosystemen bepaalde risicogroepen in de respons op klimaatverandering te onderscheiden? Waar zijn binnen de EHS bottlenecks te verwachten, omdat het geschikte leefgebied uit Nederland dreigt te verdwijnen of omdat het geschikte leefgebied onbereikbaar zal worden? Welke (ruimtelijke) adaptatiestrategieën bieden de beste kansen voor het klimaatbestendig maken van de Nederlandse natuur? In het project onderzoeken 3 AIO’s de effecten van klimaatverandering op de natuur voor respectievelijk de flora, de fauna en de genetische diversiteit van soorten.
Uitvoering: Alterra
Programma: Onderbouwing klimaat adaptatie maatregelen
Contactpersoon: Dr. C.C. Vos
Telnummer: 0317-477951
Email: Claire.Vos@wur.nl
Looptijd: 2006-onbekend
Website: http://www.kennisonline.wur.nl/KB/KB-02/003/22/beschrijving.htm
Budget: 75.000
Keywords: EHS, natuur
23. Klimaatbestendig bos met buitenlandse bomen
Beschrijving: Bosbeheerders overwegen de natuur een handje te helpen bij hun aanpassing aan de klimaatverandering door andere bomen aan te planten. Geen tropische palmbomen, maar wel bijvoorbeeld beuken en eiken uit het warmere Frankrijk.
Uitvoering: WUR
Programma: -
Contactpersoon: ir. Sven de Vries
Telnummer: 0317-477 841
Email: sven.devries@wur.nl
Looptijd: 2007
Website: http://www.wageningenuniversiteit.nl/NL/nieuwsagenda/nieuws/Klimaatbestendig_bos_met_buitenlandse_bomen.htm
Budget: -
Keywords: bomen, natuur
24. Klimaatverandering en ecologische netwerken
Beschrijving: Adaptatiestrategieën van soorten, veerkracht van landschappen
Uitvoering: Alterra
Programma: -
Contactpersoon: Dr. C.C. Vos
Telnummer: 0317-477951
Email: Claire.Vos@wur.nl
Looptijd: -
Website: http://www.alterra.wur.nl/NL/onderzoek/Werkveld+Landschap/ecolnetw/default.htm
Budget: -
Keywords: landschap, natuur
25. Klimaatverandering in de 21ste eeuw: consequenties voor het natuurbeleid (2003)
Beschrijving: Als achtergrondstudie bij de Natuurbalans 2003 is literatuuronderzoek gedaan naar al te signaleren effecten van klimaatsveranderingen op de natuur, de te verwachten aard en omvang van toekomstige klimaatveranderingen en de indirecte en directe effecten op ecosystemen en soorten. Op basis daarvan zijn aanbevelingen gedaan om de veerkracht en adaptatie van ecosystemen en populaties te versterken via ruimtelijke- en beheersstrategieën. Aanbevolen is de strategie van de ecologische hoofdstructuur volop te benutten en te versterken. Internationale perspectieven zijn noodzakelijk. Ook zullen natuurdoelen moeten worden bijgesteld. Meekoppelen met maatregelen voor een aangepast kust- en waterbeheer lijkt mogelijk.
Uitvoering: Alterra
Programma: -
Contactpersoon: P.F.M. Opdam
Telnummer: 0317-477943
Email: paul.opdam@wur.nl
Looptijd: 2003
Website: http://library.wur.nl/wasp/bestanden/LUWPUBRD_00327608_A502_001.pdf
Budget: -
Keywords: natuurbeleid, ecosystemen, veerkracht, EHS
26. Natuurkalender en groenbeheer
Beschrijving: Onderzoek naar hoe de veranderingen in start en duur van het groeiseizoen voor consequenties heeft voor bedrijven en organisaties die zich moeten houden aan de flora- en faunawet.
Uitvoering: WUR,PGO’s
Programma: Natuurkalender
Contactpersoon: Arnold van Vliet
Telnummer: 0317 485091, 06 28954021
Email: arnold.vanvliet@wur.nl
Looptijd: 2004-2007
Website: http://www.natuurkalender.nl/toepassingen/groenbeheer/groenbeheer.asp
Budget: -
Keywords: natuurkalender, groenbeheer, flora- en faunawet
27. Natuurlijke klimaatbuffers
Beschrijving: Bestaande of nieuw te ontwikkelen (natuur)gebieden kunnen de eerste klappen opvangen bij droogte, wateroverlast, stormen en zeespiegelrijzing. In deze klimaatbuffers krijgen natuurlijke, opbouwende processen opnieuw de ruimte. De opdrachtgevers willen de komende tijd een begin maken met klimaatbuffers in de Biesbosch, de Waddenzee, de Wieden-Weerribben, het Weerterbos en achter de Hondsbossche Zeewering.
Uitvoering: Bureau Stroming
Programma: -
Contactpersoon: -
Telnummer: -
Email: info@stroming.nl
Looptijd: 2006
Budget: -
Keywords: natuur, ruimtelijke ordening, water
28. Opvangen van de effecten van klimaatverandering: adaptatie van gebiedenbeleid EHS
Beschrijving: Het klimaat is een drijvende factor achter ecologische processen. Vraag is of de natuur in staat zal zijn zich aan te passen aan veranderingen in het klimaat. 1) Inzicht krijgen in de effectiviteit van ecologische netwerken in het opvangen van klimaatverandering; 2) Instrumenten (indicatoren) ontwikkelen voor de monitoring van de invloed van klimaatverandering op natuurkwaliteit en biodiversiteit; 3) Risico’s verkennen van een eventuele toename van plaagsoorten binnen de EHS, zowel voor natuurfuncties als voor landbouwsystemen nabij de EHS.
Uitvoering: Alterra
Programma: -
Contactpersoon: Dr. C.C. Vos
Telnummer: 0317-477951
Email: Claire.Vos@wur.nl
Looptijd: 2006-2007
Budget: -
Keywords: natuur en landschap, EHS, ruimtelijke ordening, biodiversiteit
29. RGI-106 - Geo-Bos: Geo-spreiding gevoeligheid bossen voorklimaatverandering
Beschrijving: Klimaatverandering zal tot een verschuiving van de geo-spreiding van bossen en boshabitattypen leiden. Staatsbosbeheer is verantwoordelijk voor beslissingen die, gezien de lange ontwikkelingstijd van bossen (meer dan 100 jaar), grote maatschappelijke en economische gevolgen hebben. Het is voor bosbeheerders daarom van belang om meer inzicht te hebben in de gevoeligheid van bossen voor klimaatverandering. Weinig is echter bekend over de geo-spreiding van deze gevoeligheid en de doelstelling van dit project is dan ook: “Geo-informatie over de gevoeligheid van de Nederlandse bossen en boshabitattypen voor klimaatverandering te ontwikkelen”
Uitvoering: FutureWater,Silve,Staatsbosbeheer
Programma: RGI
Contactpersoon: dr. P. Droogers
Telnummer: 0317-460050
Email: p.droogers@futurewater.nl
Looptijd: 2006-2007
Website: http://www.futurewater.nl/geobos/
Budget: < 50.000
Keywords: natuur en landschap, water, ruimtelijke ordening
30. Ruimtegebruik Noordzee bij een veranderend klimaat / Nederlands Continentaal Plat
Beschrijving: Het in kaart brengen van de verspreiding in ruimte en tijd van plankton, bodemdieren, vissen, vogels en zeezoogdieren, het onderzoeken van de effecten van klimaatveranderingen (temperatuurstijging) daarop, het vertalen naar het ruimtelijke gebruik en het verder ontwikkelen van een managementinstrumentarium voor Noordzeegebruik.
Uitvoering: Alterra
Programma: Onderbouwing klimaat adaptatie maatregelen
Contactpersoon: Han Lindeboom
Telnummer: 0222 369738
Email: Han.Lindeboom@wur.nl
Looptijd: 2006-onbekend
Website: http://www.kennisonline.wur.nl/KB/KB-02/003/16/beschrijving.htm
Budget: 126.000
Keywords: zee, visserij, natuur
31. Veerkracht groenblauwe systemen en klimaatverandering
Beschrijving: In 2006 is het project Ecologische Veerkracht begonnen met een definitiestudie. De doelstelling van het project is het begrip veerkracht operationeel te maken en passende maatregelen te formuleren om ecosystemen veerkrachtig te maken onder andere tegen een komende klimaatverandering. Daartoe is het van groot belang drempelwaarden te kunnen bepalen, waarvoorbij het ecosysteem irreversibel degradeert.
Uitvoering: Alterra
Programma: Onderbouwing klimaat adaptatie maatregelen
Contactpersoon: Dr. K. Kramer
Telnummer: 0317 4 77894
Email: Koen.Kramer@wur.nl
Looptijd: 2006-onbekend
Website: http://www.kennisonline.wur.nl/KB/KB-02/003/14/beschrijving.htm
Budget: 50.000
Keywords: natuur en landschap, veerkracht, ecosysteem
32. Voorspelling van de effecten van klimaatverandering vermesting en verzuring op de biodiversiteit voor semi-natuurlijke ecosystemen in Europa.
Beschrijving: Voorspelling van de effecten van klimaatverandering vermesting en verzuring op de biodiversiteit voor semi-natuurlijke ecosystemen in Europa.
Uitvoering: Alterra
Programma: -
Contactpersoon: Ir J.P.Mol-Dijkstra
Telnummer: 0317-486484
Email: Janet.Mol@wur.nl
Looptijd: 2007
Budget: -
Keywords: natuurlijke ecosystemen, biodiversiteit, ecologie, bodem
33. Vulnerability and adaptation to drought of forests and trees under changing site conditions
Beschrijving: Due to the impact of climate change more extreme weather conditions like prolonged drought periods are expected in a large part of Europe In this context it is important to (1) conduct research on the relationship between climate and tree growth in West European forests and (2) to assess and understand underlying mechanisms of adjustment to drought in different species.
Uitvoering: WUR
Programma: PE&RC-1.3 Water en interacties tussen water en plantenvoedingsstoffen
Contactpersoon: Drs. G.W. van der Werf
Telnummer: 0317-478045
Email: geesje.vanderwerf@wur.nl
Looptijd: 09/2001 - onbekend
Website: http://www.onderzoekinformatie.nl/nl/oi/nod/onderzoek/OND1298836/
Budget: -
Keywords: bossen, droogte, evolutiebiologie, ecologie
